Profetie over het christendom

Openbaring 2-3 bevat profetieën over het verloop van het christendom vanaf de eerste eeuw.

Home
Hoofdstuk \ Schema Schema van het boek Openbaring
1 Inleiding Inleiding op het boek Openbaring
2:1-7 Efeze Begintijd
2:8-11 Smyrna Romeinse vervolgingen
2:12-17 Pergamus Begin Rooms Katholieke Kerk
2:18-29 Thyatira Bloei Rooms Katholieke Kerk
3:1-6 Sardis Reformatie
3:7-13 Filadelfia Bijbelgetrouw
3:14-22 Laodicea Onverschillig en afvallig

_________________________________________________________________
^ Top

De brief aan Filadelfia
Openbaring 3:7-13

Vanaf 1830

7 ¶ En schrijf aan de engel van de gemeente in Filadelfia: Dit zegt de Heilige, de Waarachtige, die de sleutel van David heeft, die opent en niemand zal sluiten, en die sluit en niemand opent: 8 Ik weet uw werken; zie, Ik heb een geopende deur voor u gegeven, die niemand kan sluiten; want u hebt kleine kracht en hebt mijn woord bewaard en mijn naam niet verloochend. 9 Zie, Ik geef enigen uit de synagoge van de satan, die zeggen dat zij Joden zijn en het niet zijn, maar liegen; zie, Ik zal maken dat zij komen en zich neerbuigen voor uw voeten en erkennen dat Ik u heb liefgehad. 10 Omdat u het woord van mijn volharding hebt bewaard, zal Ik ook u bewaren voor het uur van de verzoeking, dat over het hele aardrijk zal komen, om te verzoeken hen die op de aarde wonen. 11 Ik kom spoedig, houd wat u hebt, opdat niemand uw kroon neemt. 12 Wie overwint, die zal Ik maken tot een pilaar in de tempel van mijn God en hij zal geenszins meer daaruit weggaan; en Ik zal op hem schrijven de naam van de stad van mijn God, het nieuwe Jeruzalem dat uit de hemel neerdaalt van mijn God, en mijn nieuwe naam. 13 Wie een oor heeft, laat hij horen wat de Geest tot de gemeenten zegt.



J. N. Darby
7 ¶ En schrijf aan de engel van de gemeente in Filadelfia:

Rond 1830 vond er in Engeland een opwekking plaats: in plaatsen als Plymouth kwamen christenen bijeen voor Bijbelstudie, lofprijzing, gebeden en brood breking (avondmaal), zonder dat er verschil gemaakt werd tussen “geestelijken” en “leken”. Er was liefde voor de Heer, voor zijn Woord en voor elkaar (Filadelfia betekent broederliefde), christenen erkenden elkaar als broeders en zusters in de Heer, zonder aangestelde dominees of predikanten. Ze vormden geen kerk, maar een Vergadering van Gelovigen. De bekendste broeder uit deze begintijd was John Nelson Darby (1800-1882).
Als snel kwamen er op steeds meer plaatsen christenen zo op eenvoudige wijze bijeen. Hun gemeenteleer (ecclesiologie) hield in dat ze niet een bestaande kerk wilde hervormen, maar dat ze geheel opnieuw wilde beginnen met de Bijbel als leidraad:

Deze christenen werden Plymouth Brethren genoemd, of broeders, of Darbisten (naar J.N. Darby). Maar zelf zien zij zich als Vergaderingen van Gelovigen. Ze zijn volgelingen van Jezus en niet van Darby, ook al delen zij veel van Darby’s visie, voor wat betreft de eindtijdleer (eschatologie), bedelingenleer (dispensationalisme) en visie op het herstel van Israël (niet iedereen denkt over alles hetzelfde):

Eindtijdleer (eschatologie):

  • We leven nu niet in het 1000-jarig rijk, dat rijk is er pas na Christus’ wederkomst op aarde (Openbaring 20:1-6).
  • De Bijbel roept ons op om de Heer elk moment te verwachten (1 Thess 1:9-10, Fil 3:20) om zijn gemeente op te nemen (1 Thess 4:15-18).
  • Deze opname van de gemeente vindt plaats vóór de grote verdrukking (Openbaring 3:10, 4:1).

Bedelingenleer (dispensationalisme)
De bedelingenleer houdt in dat God in verschillende bedelingen (verbonden) op verschillende wijze met de mens handelt. Dus niet, zoals in de berijmde Psalm 105 staat: 't Verbond met Abraham, Zijn vrind, Bevestigt Hij van kind tot kind. De bedelingenleer leidt volgens de Baptist Matzken tot een consequente uitleg van de Schrift, zonder de noodzaak om tal van zaken zoals Israël, Duizendjarig Vrederijk, toekomstprofetieën en dergelijke te vergeestelijken. Niet elke Vergadering van Gelovigen denkt precies hetzelfde, maar meestal worden de volgende bedelingen (tijdperken) wel onderscheiden:

  • ...
  • De wet (van Mozes tot op Christus)
  • De genade (van Christus’ opstanding tot de opname van de gemeente)
  • De verleidingen en grote verdrukking (van de opname van de gemeente tot Christus’ wederkomst op aarde)
  • Het 1000-jarig rijk (Messiaans vrederijk)
  • Nieuwe hemel en aarde.

Visie op het herstel van Israël
Dit was een breuk met de vervangingstheologie dat “de Kerk” voor altijd in de plaats van Israël is gekomen:

  • Als de gemeente is opgenomen, gaat God weer verder met zijn plan voor Israël gedurende minimaal 7 jaar (Daniël 9:27).
  • Bij Christus’ wederkomst is er een staat Israël (Zacharia 14:3).
  • Israël zal als staat weer worden hersteld, dat zal aanvankelijk in een ongelovige toestand zijn (Jesaja 43:5-8, Ezechiël 37).
  • Rond Zijn wederkomst zal Christus alle Joden weer naar Israël brengen (Micha 2:12-13).
  • In die tijd zullen Joden zich massaal tot Christus bekeren (Romeinen 11:12-15).
  • In het Messiaans rijk is er een staat Israël (Jeremia 33:15-16).

Dit waren geen nieuwe zaken, maar herontdekte en in een complete theologie bijeengebracht. Zo werd het nog komende duizendjarig rijk al in de tweede eeuw onderwezen (premillennialisme) door oude kerkvaders, zoals Justinus de Martelaar (100-165) en Ireneüs van Lyon (140-202). Een prominente premillennialist (= chiliast) uit de 17e eeuw was de Engelsman Joseph Mede. Oude kerkvaders als Ireneüs (140-202) en Tertullianus (160-230) waren al overtuigd van de opname van de Gemeente vóór de grote verdrukking (pre-tribulationisme, zie ook De feiten over de opname en Opname - waarheid of dwaling). In de 4e eeuw leerde de dichter Efrem de Syriër (306-373) dat de gelovigen in de hemel zullen worden opgenomen, vóór de grote verdrukking. Na de middeleeuwen werd die opname weer onderwezen door de Puriteinen Increase Mather (1639-1723) en zijn zoon Cotton Mather (1663-1728) en de Baptist Morgan Edwards (1722-1795).
De nieuwe visie op Joden vormde een theologische basis tegen antisemitisme. Eeuwen eerder al hadden sommige Britse Protestanten, waaronder Puriteinen al zicht op massale bekering van Joden in de toekomst op grond van Romeinen 11:12-15. Maar in de 18e eeuw was er minder aandacht voor Israël. Maar door de Plymouth Brethren ontstond in de 19e eeuw opnieuw belangstelling voor het herstel van Israël vóórafgaand aan het duizendjarig rijk, met een diepere theologische fundering. Met als medegevolg filosemitisme in plaats van antisemitisme .

Enkele prominente broeders uit de geschiedenis van de broederbeweging zijn naast John Nelson Darby (1800-1882): de Ier William Kelly (1811-1888), de Duitser George Müller (1805-1898), de Chinees Watchman Nee (1903-1972) en in Nederland de broeders Herman C. Voorhoeve (1837-1901) en Jaap G. Fijnvandraat (1925-2012).
Filadelfia is echter veel meer dan de Vergadering van Gelovigen. George Müller was een man met een bijzondere bediening. Hij heeft in Engeland veel weeshuizen opgericht op een bijzondere manier. Hij vroeg nooit om geld en maakte ook niet de financiële noden van de weeshuizen aan anderen bekend. De medewerkers van de weeshuizen vroegen alleen aan God voor de broodnodige voorzieningen. En God gaf altijd, soms op het laatste moment. Zo leerden zij bidden in geloof.
Een goede vriend van George Müller was de Brit Hudson Taylor (1832-1905). Reeds op 17 jarige leeftijd had Taylor al het verlangen om in China te gaan prediken. Hoewel zijn ouders Methodist waren, is hij op 20 jarige leeftijd gedoopt in de Vergadering van Gelovigen te Hull. Mede door zijn contacten met George Müller besloot Taylor om net als Müller te leven uit geloof en zijn financiële noden niet kenbaar te maken aan mensen, maar wel aan God. De meeste zendelingen waren in die tijd gewoon om in de Chinese kust te evangeliseren in dienst van zendingsgenootschappen. Maar Taylor wist zich geroepen om in de Chinese binnenlanden te evangeliseren en voor zijn inkomsten te bidden en te vertrouwen op God. In dit kader heeft hij in 1865 de China Inland Mission opgericht. Veel medewerkers uit allerlei denominaties sloten zich bij de CIM aan, zoals Isobel Kuhn (1901-1957). Zij leefden, net als Taylor, in vertrouwen op God voor hun inkomsten en voorzieningen; zij hadden de gave van geloof. Door hun toedoen zijn heel veel Chinezen tot bekering gekomen, er was een geopende deur voor het evangelie:


7b Dit zegt de Heilige, de Waarachtige, die de sleutel van David heeft, die opent en niemand zal sluiten, en die sluit en niemand opent: 8 Ik weet uw werken; zie, Ik heb een geopende deur voor u gegeven, die niemand kan sluiten; want u hebt kleine kracht en hebt mijn woord bewaard en mijn naam niet verloochend.

David was de eerste koning, die regeerde vanuit Jeruzalem. De sleutel van David duidt hier op de sleutel van het hemelse Jeruzalem (3:12). Jezus heeft de sleutel van de hemel, van de dood en van het dodenrijk (Openbaring 1:18). Deze gemeente weet dat Jezus de Weg tot de Vader is (Johannes 14:6). Maar een geopende deur wijst hier op nog wat anders, namelijk een geopende deur voor prediking, zoals in Handelingen 14:27, 1 Korinte 16:9, 2 Korinte 2:12 en Kolosse 4:3.
Ten gevolge van de prediking van Darby c.s. kwamen in alle werelddelen mensen tot geloof en werden plaatselijk Vergaderingen van Gelovigen opgericht. Daarbij was er een geopende deur voor meer dan het evangelie. Het bijzondere van Darby en de “broederbeweging” is namelijk dat door hen de bedelingenleer, de opname van de gemeente, zicht op het herstel van Israël en het nog komende Messiaanse vrederijk bij veel evangelische gemeenten populair is geworden. Er was een geopende deur, met wereldwijde gevolgen:

W. E. Blackstone Jesus is Coming

In de jaren 1860 gaf Darby veel lezingen in de VS. Onder de geïnteresseerde toehoorders was William Eugene Blackstone (1841-1935). Hij sloot zich niet aan bij een Vergadering van Gelovigen, maar deed wel bijzondere dingen. Vooral het onderwijs van Darby over het herstel van de staat Israël in de eindtijd sprak hem aan. In 1887 richtte hij Life in Messiah op, dat ten doel heeft om te evangeliseren onder Joden en om antisemitisme tegen te gaan. Hij zag het belang van het herstel van de staat Israël en organiseerde in 1891 een petitie (Blackstone Memorial) bij de Amerikaanse president Harrison om zijn invloed aan te wenden voor een staat Israël in Palestina. Deze president deed niets met deze petitie. Maar Blackstone was overtuigd van zijn missie. Hij had veel contact met Theodor Herzl, de oprichter van het Joodse Zionisme. Herzl wilde een veilige Joodse staat, maar niet per se in Palestina. Maar Blackstone overtuigde Herzl er van dat hij naar een Joods thuisland in Palestina moest streven, als hij Gods zegen wilde hebben. In 1878 schreef Blackstone het boek Jesus is Coming. Meer dan een miljoen exemplaren zijn ervan gedrukt en het is vertaald in minstens 47 talen. Zo werd de Maranathagedachte verder verspreid.

C. I. Scofield Scofield Bible

Cyrus Ingerson Scofield (1843-1921) was een andere broeder buiten de Vergadering van Gelovigen, die veel heeft bijgedragen aan het verspreiden de bedelingenleer. In 1879 kwam hij tot bekering. In 1909 verscheen van zijn hand de Scofield Reference Bible. Dat is de King James Version met allerlei kanttekeningen, die veel van het gedachtegoed van Darby bevatten. Deze Bijbel met kanttekeningen werd veel gebruikt in het Engelstalig gebied wat de bedelingenleer en de Maranathagedachte nog meer ingang gaf bij het grote publiek. In Nederland wordt de Maranathagedachte ook verspreid door het tijdschrift Het Zoeklicht, in 1919 opgericht door Johannes de Heer. Volgens Matzken is de geopende deur wereldwijd: Dr. Scofield zette de oorspronkelijke, gezonde lijn van Darby voort en ontwikkelde deze verder in twee richtingen: de ene is geworden de Bijbelschoolbeweging die aan evangelisten en zendelingen een solide, praktische bijbelse vorming gaf, de andere heeft geleid tot een evangelische theologische opleiding, die van “Dallas Theological Seminary” in Texas ... De Bijbelschoolbeweging is uitgegroeid tot vele honderden evangelische Bijbelscholen over de hele wereld, waardoor met name de Christenen uit de Derde Wereld overwegend “evangelisch” zijn.

In 1914 brak de Eerste Wereldoorlog uit. Na enkele jaren was het duidelijk dat Turkije veel grondgebied zou verliezen, waaronder Palestina. Zo werd in 1916 de tijd rijp voor Blackstone om opnieuw een petitie in te dienen, ditmaal bij president Wilson. Deze gaf wel gehoor en sprak met de Britse minister van Buitenlandse Zaken Balfour, wat resulteerde in de Balfour verklaring, die de Joden een thuisland garandeerde in Palestina. De Volkenbond nam in 1922 deze garantie over, alleen met de Britse beperking van het Joodse gebied tot West-Palestina. Oost-Palestina zou voor de Arabieren bestemd worden en staat nu bekend als Jordanië. In 1947 besloot de VN dat West-Palestina zou worden verdeeld in een Joodse staat en een Arabische staat. De Joden accepteerden deze verdeling, maar de Arabieren niet. Dit heeft uiteindelijk geresulteerd tot de totstandkoming van de staat Israël in 1948, een staat die nog steeds door veel landen wordt bedreigd en niet erkend, wat kan uitlopen op de vervulling van Zacharia 12:2-3 Zie, Ik maak Jeruzalem tot een schaal der bedwelming voor alle volken in het rond; ja ook tegen Juda zal het gaan bij de belegering van Jeruzalem. Te dien dage zal Ik Jeruzalem maken tot een steen, die alle natien moeten heffen; allen die hem heffen, zullen zich deerlijk verwonden. En alle volkeren der aarde zullen zich daarheen verzamelen.

A. C. Gaebelein The Annotated Bible

De Duitser Arno Clemens Gaebelein (1861-1945) emigreerde in 1879 naar de VS, waarna hij zich al snel aansloot bij de Methodisten. In 1887 begon hij te evangeliseren onder Joodse immigranten en kreeg hij passie om Joden te bereiken met het evangelie. Hij werd ook een prominent Bijbelleraar. Bij het bestuderen van het Oude Testament, was hij al snel van overtuigd dat er onvervulde profetieën over Israël waren. In 1901 vroeg C. I. Scofield hem om hulp voor zijn Scofield Reference Bible. Beide mannen waren fervente dispensationalisten, Gaebelein was dat al voordat hij in contact kwam met de Plymouth Brethren. Hij sloot zich echter nooit bij hen aan. Van 1912 tot 1921 heeft Gaebelein gewerkt aan The Annotated Bible, een reeks boeken, waarin hij Schriftuitleg geeft over vrijwel heel de Bijbel. Ook Gaebeleins werk en deze boeken hebben meegewerkt aan liefde voor de Heer, voor Gods Woord, voor Joden en het uitzien naar Jezus’ wederkomst.



Gedenksteen voor alle inwoners van Le Chambon

9 Zie, Ik geef enigen uit de synagoge van de satan, die zeggen dat zij Joden zijn en het niet zijn, maar liegen; zie, Ik zal maken dat zij komen en zich neerbuigen voor uw voeten en erkennen dat Ik u heb liefgehad.

Reeds in de brief aan Smyrna is al uitgelegd dat het hier gaat om Joden, die Jezus als de Messias afwijzen. Overigens nogmaals: elke verloren zondaar is een kind van de duivel (1 Johannes 3:10), dat geldt voor Joden en heidenen.
Nadat er eeuwenlang perioden geweest waren van antisemitisme en van jodenvervolging, braken er tijden aan waarin door sommige christenen er heel anders tegen joden werd aangekeken. Er kwam steeds meer inzicht dat we nu niet leven in het duizendjarig vrederijk, maar dat het Messiaanse vrederijk pas zal aanbreken nadat Christus is teruggekeerd op de Olijfberg. Vooral evangelische christenen zagen steeds meer in dat het Joodse volk niet voor altijd voor God heeft afgedaan. Dit resulteerde in een liefhebbende houding naar Joden (filosemitisme), en soms in het steunen van Joden in hun streven om zich opnieuw te vestigen in een nog op de richten staat Israël (zionisme).
Deze andere houding bleef aan Joodse zijde niet onopgemerkt. Joden kregen in de gaten dat er ook heel andere christenen waren, die hen lief hadden en respecteerden. Er kwam ook wederzijds respect. Voor sommige christenen was er zo’n groot respect, dat zij op bijzondere wijze gehuldigd werden:
Zo is in Israël een stuk bos van het Jewish National Forest genoemd the Blackstone Grove naar William Blackstone, vanwege zijn bijzondere verdienste voor het ontstaan van de staat Israël. Het Israëlische Wingate Institute for Physical Education and Sport is vernoemd naar Charles Orde Wingate, afkomstig van de Plymouth Brethren. Verscheidene andere plaatsen in Israël zijn ook naar Wingate vernoemd.

In Jeruzalem bevindt zich Yad Vashem, een Israëlische instelling ter nagedachtenis aan de sjoa (de holocaust). Daar worden niet alleen Joodse slachtoffers herdacht, maar ook diegenen (voor zover bekend), die zich hebben ingezet om Joden te redden in de Tweede Wereldoorlog. Die niet-Joden onder hen worden daar geëerd als rechtvaardigen onder de volken - dus ook dat de HEER hen lief heeft (Psalm 146:8). Er zijn diverse lijsten van deze redders. Maar er zijn ook enkele groepen, die collectief gehuldigd worden. De meest opvallende groep betreft het dorp Le Chambon-sur-Lignon in het zuidoosten van Frankrijk. In Yad Vashem staat een gedenksteen ter nagedachtenis aan alle inwoners van dit dorp, met de tekst: Uw volk zal geheel uit rechtvaardigen bestaan, een citaat uit Jesaja 60:21. Enkele tientallen dorpelingen worden met name genoemd op de lijst van rechtvaardigen uit de volken. In 1979 werd dit dorp gehuldigd met een plaquette. Bij wijze van uitzondering kende Yad Vashem in 1990 ook een erecertificaat toe aan alle mensen van Chambon-sur-Lignon en omliggende gemeenten, met dit citaat: tot eeuwige gedachtenis zal de rechtvaardige zijn uit Psalm 112:6.
De bewoners van dit dorp waren vrijwel allemaal Hugenoten en “Darbisten”, velen in Le Chambon beschouwden de Joden als Gods 'uitverkoren volk'. Dit dorp pleegde geweldloos verzet tegen het Vichy-regime en de Duitse bezetters. Het werd een schuilplaats voor duizenden Joden. Maar op een bijzondere manier. Joden kregen valse identiteitsbewijzen, ze leefden niet in schuilkelders of zolders, maar deden gewoon mee met het dagelijks leven op het land, de kinderen gingen gewoon naar school, ze waren niet bang voor verraders uit het dorp. Alleen als de politie kwam moest er worden ondergedoken of gevlucht. Heel het dorp deed als vanzelf mee, niemand pleegde verraad. Regelmatig begeleidde dorpsbewoners vluchtende Joden naar de grens met Zwitserland 300 km verderop. Op deze manier zijn zo’n 5000 Joden gered, waaronder veel kinderen.

Boek van Ph. P. Hallie over Le Chambon sur Lignon

Het heeft Joden geïntrigeerd hoe het mogelijk was, dat een compleet dorp meewerkte aan het verbergen van Joden voor de Nazi’s. Een Jood, die geprobeerd heeft dit te doorgronden, was prof. Philip P. Hallie (1922-1994), voormalig hoogleraar ethiek en filosofie aan de Amerikaanse Wesleyan University. Hij beschreef de gebeurtenissen in zijn boek opdat geen onschuldig bloed vergoten wordt… (vertaling 1981 van Lest Innocent Blood Be Shed, 1979). Hij heeft de houding van de Protestanten in Le Chambon niet helemaal kunnen begrijpen. Over de “Darbisten” onder hen schreef hij o.m. het volgende: “Sommige van deze particuliere huizen waren kilometers verwijderd van het dorp. Het waren boerderijen, waarvan een groot deel in handen was van darbisten, de meest fundamentalistische Protestanten uit de hele streek. Vluchtelingen verbleven daar vaak lang vanwege de veiligheid van hun verblijfplaatsen maar ook omdat de darbisten een speciale sympathie hadden voor de Joden” (blz 160). Op de laatste bladzijde (232) schreef hij: En tenslotte: de Joden. De vreugde over hun redding lag althans voor sommige Joden in hun hervonden respect voor de christenen. Eeuwenlang immers hebben Joden pijn en vernedering ondergaan onder de handen van grote groepen christenen.

Kort na de Tweede Wereldoorlog besloten de VN om de knoop door te hakken: in november 1947 stemde de algemene vergadering van de VN met ruim 2/3 meerderheid er voor dat Palestina, op dat moment nog onder Brits bestuur, moest worden verdeeld in een Joodse staat en een Arabische staat, terwijl Jeruzalem en Bethlehem onder VN-bestuur moesten blijven. De Joden stemden hiermee in, maar de Arabieren niet en kwamen in opstand. Er brak een guerrillaoorlog uit, waarbij aanvankelijk de Arabieren de overhand hebben, maar later de Joden. Op 14 mei 1948 trokken de Britten zich formeel terug en op 15 mei 1948 om 00:00 uur riepen de Joden de staat Israël uit. Direct hierna werd de Joodse staat door 5 Arabische landen aangevallen. Tijdens deze oorlog vluchtten veel Arabieren naar omliggende landen of naar de Westbank, die door Arabieren etnisch werd gezuiverd van Joden en uiteindelijk door Jordanië werd geannexeerd. Ook Oost-Jeruzalem werd etnisch gezuiverd en vrijwel alle synagogen werden er verwoest. In 1949 kwam er een wapenstilstand. Hierna zijn nog diverse oorlogen gevoerd, waarbij het wezenlijk ging om het bestaansrecht van de staat Israël. Aanvankelijk was een groot deel van de wereldopinie pro-Israël. Maar die is in de loop der tijden steeds negatiever geworden. Antisemitisme heeft nu een moderne variant: het antizionisme - de wens tot vernietiging of ontmanteling van de staat Israël.

Boek van David Brog over
de beschermers van Israël
De Israëlische premier Benjamin
Netanyahu spreekt lovend
over evangelische christenen.

De meeste steun voor de staat Israël komt nog steeds van evangelische christenen en van charismatische christenen (zie bv. charismanews en World of Life), i.h.b. van hen die geloven dat God nog een plan heeft met Israël in het komende vrederijk. Ambassadeur Benjamin Netanyahu sprak hierover in een toespraak tot de VN in 1985. In 2006 heeft David Brog, een Amerikaanse Joodse advocaat, hier een boek over geschreven: Standing with Israel: Why Christians Support The Jewish State. Christenen, die Israël steunen zijn volgens Brog nothing less than the theological heirs of the righteous Gentiles who sought to save Jews from the Holocaust. Zij, die nu de staat Israël beschermen, worden door Brog beschouwd als geestelijke nazaten van de rechtvaardige heidenen die in WO-II Joden beschermden. Brog heeft hierin de rol van de theologie van Darby c.s. herkend. Zo schreef hij over een Jood, die in de Tweede Wereldoorlog was gevlucht naar het Franse dorp Le Chambon sur Lignon: Deze Joodse vluchteling kwam terecht in een dorp van Plymouth Brethren, in Frankrijk bekend als Darbisten naar de oprichter van de beweging John Nelson Darby. Hier, in het hart van het Franse Vichy, was een nederzetting van godsdienstige Protestanten die de vervangingstheologie afwezen en in plaats daarvan geloofden dat de Joden het uitverkoren volk van God waren. In het midden van een genocide leidde de theologie van de Plymouth Brethren deze christelijke familie tot een letterlijke omhelzing van het Joodse volk.

Geëerde christen-zionisten Grafsteen van W. E. Hechler, in 2011
geplaatst door de Joodse JASHP

Ook deze eeuw zijn Joden gaan herontdekken dat sommige christenen heel veel hebben betekend voor Israël en willen hen alsnog eren. Zo heeft de Jood Jerry Klinger in 1999 de Jewish American Society for Historic Preservation (JASHP) opgericht voor diverse doeleinden. Deze organisatie noemt 8 christenen Christian Zionist Heroes en besteedt aan hen bijzondere aandacht. In 2011 heeft de JASHP op het roemloze graf van William H. Hechler (1845-1931) een grote grafsteen geplaatst als eerbetoon voor zijn steun aan Theodor Herzl bij zijn pogingen om een Joods nationaal tehuis in Palestina te verkrijgen. Op deze steen staat: A Lover of God, His Word And His Ancient People… Joden ontdekken steeds meer dat er naast antisemitische christenen ook christenen zijn, die Joden liefhebben. Dat heeft wederzijdse gevolgen gekregen. Zo is uiteindelijk de profetie van Openbaring 3:9 tot vervulling gekomen!


10 Omdat u het woord van mijn volharding hebt bewaard, zal Ik ook u bewaren voor het uur van de verzoeking, dat over het hele aardrijk zal komen, om te verzoeken hen die op de aarde wonen.

Jezus riep op om te volharden tot het einde (Matteüs 10:22, Lukas 8:15). Zijn discipelen zijn opgeroepen om God te dien en uit de hemelen zijn Zoon te verwachten (1 Thess 1:9-10). Aan degenen, die volharden, wordt belooft dat zij bewaard worden voor de periode van verzoeking. Volgens de (pre-trib) bedelingenleer betekent dit dat zij worden weggenomen vóór dat de periode van grote verdrukking met verleidingen plaats vindt (Matteüs 24:21, Openbaring 7:14). Dat is van toepassing op degenen, die nu leven en volharden.
Maar na de opname van de gemeente zullen de dan levende volgelingen van Jezus geestelijk worden beschermd tegen de verleidingen van de antichrist en c.s. (Matteüs 24:34, 2 Thess 2:9). Zij worden o.a. genoemd in Openbaring 7:4 (de 144.000) en in Openbaring 7:9 (de schare die niemend tellen kan).

Populaire boeken over de eindtijd

De boodschap, dat christenen geroepen zijn om de komst van de Heer Jezus elk moment te verwachten (pre-tribulationisme) en dat God nog een plan heeft met Israël in de eindtijd, is na de WO II door diverse schrijvers met populaire boeken bekend gemaakt aan een breed publiek. Zulke schrijvers zijn Hal Lindsey en Carole C. Carlson in hun boek De planeet die aarde heette (1972). Dat is een vertaling van The Late, Great Planet Earth (1970), waarvan meer dan 10 miljoen exemplaren zijn verkocht. En later de schrijvers Tim LaHaye en Jerry B. Jenkins. In 1995 begonnen zij met hun 16-delige bestseller Left Behind (meer dan 65 miljoen verkochte boeken), in het Nederlands vertaald in de 13-delige serie De laatste bazuin vanaf 1998. Dit betreft een serie verhalen over hoe het zou kunnen gaan na de opname van de gemeente. Enkele boeken zijn ook verfilmd. Zo is ook aan nieuwe generaties de maranatha-boodschap verkondigd.

Die verkondiging gaat ook deze eeuw nog steeds door, vooral in evangelische ringen. In Nederland bijvoorbeeld door Het Zoeklicht, de Vergadering van Gelovigen, de Baptistengemeente Immanuël te Hoogeveen en de Evangeliegemeente Shekinah te Dronten. En in het buitenland o.a. door: The Berean Call, The Berean Watchmen Ministries, Paul Wilkinson van de Hazel Grove Full Gospel Church in Stockport (Engeland), de Northlake Baptist Church in Gainesville (Georgia - VS), het Moody Bible Institute, het Dallas Theological Seminary in Texas, Ariel Ministries (opgericht door de Messiaanse Jood Arnold Fruchtenbaum), Anne Graham Lotz en Jon Courson in de Verenigde Staten, de Australiër David M. Williams, de Palestijn Naim Khoury voorganger van de First Baptist Church in Bethlehem, (die daarom vervolgd wordt door andere Palestijnen) en de Messiaanse Joden Michael A. Rydelnik (lezing), Amir Tsarfati (lezing), Meno Kalisher (voorganger van de Jerusalem Assembly House of Redemption), Maurice Sklar, Jan Markell en Arnold Fruchtenbaum. Volgens Fruchtenbaum is het dispensationalisme het meest Joods van alle theologieën, en voor Messiasbelijdende Joden de beste theologie.

Messiaans Joodse organisaties, die in de 21e eeuw de maranatha-boodschap brengen.

Er is ook een minderheid aan evangelische christenen, die eveneens geloven in de wederkomst van Christus op de Olijfberg voorafgaand aan Zijn duizendjarig vrederijk (premillennialisme), maar een andere visie op de opname van de Gemeente hebben. Zo zijn er, die geloven dat de Gemeente halverwege de grote verdrukking wordt opgenomen (mid-tribulationisme), zoals A. Luijben en Xander. Weer anderen plaatsen de opname van de Gemeente na de grote verdrukking (post-tribulationisme), dit was ook de visie van is George Müller en nu die van o.a. Michael Snyder en de Messiaanse Jood Michael Brown. Zij gaan er vanuit dat de ware christenen het uur van de verzoeking, dat over het hele aardrijk zal komen, om te verzoeken hen die op de aarde wonen zullen meemaken, maar daar geestelijk tegen beschermd worden. De toekomst zal uitwijzen, welke visie (pre-trib, mid-trib of post-trib) correct is. Christenen moeten altijd bereid zijn om de Heer te ontmoeten, maar ook om vervolging en verdrukking te ondergaan. Op diverse plaatsen in de wereld heerst nu al immense vervolging en verdrukking, maar dat is nog niet wereldwijd.


11 Ik kom spoedig, houd wat u hebt, opdat niemand uw kroon neemt.

Deze gemeente verwacht de Heer spoedig. Ze wordt opgeroepen om volhardend vast houden wat ze heeft: Liefde voor God, voor zijn Woord (dus Bijbelgetrouw), voor broeders en zusters, voor verloren zondaars, voor Joden en Israël, en het zicht op Jezus' komst en het komende Messiaanse vrederijk. Geworteld in de liefde zullen deze discipelen tot zegen zullen zijn voor anderen. Uw kroon kan duiden op de kroon des levens, maar zijn ook andere kronen, bijvoorbeeld degenen die zij tot zegen zijn geweest (Fil 4:1, 1 Thess 2:19), de kroon der heerlijkheid (1 Petrus 5:4) of de kroon van de gerechtigheid (2 Timoteüs 4:8).


12 Wie overwint, die zal Ik maken tot een pilaar in de tempel van mijn God en hij zal geenszins meer daaruit weggaan; en Ik zal op hem schrijven de naam van de stad van mijn God, het nieuwe Jeruzalem dat uit de hemel neerdaalt van mijn God, en mijn nieuwe naam.

De overwinnaars hebben met volharding zijn woord bewaard. Zij wisten dat Jezus de sleutel heeft van het hemelse Jeruzalem, dat ze vrijmoedig konden ingaan tot de genadetroon (Hebreeën 4:16). Voor hen geldt het blije vooruitzicht straks zelf te kunnen deel uitmaken van dat hemelse Jeruzalem, dat ze zelfs een pilaar van Gods tempel zullen zijn. Wat een hemels vooruitzicht!


13 Wie een oor heeft, laat hij horen wat de Geest tot de gemeenten zegt.

De herhaalde oproep om gehoor te geven aan wat er gezegd wordt.


Klik op Laodicea voor de volgende gemeente of ga verder met de chronologie van de periode Filadelfia.

Boek over de geschiedenis en
de impact van de Scofield Bible
op evangelische gemeenten
Proefschrift: For Zion's Sake:
Christian Zionism and the
Role of John Nelson Darby.
Chronologie van de periode Filadelfia.
1827 John N. Darby komt tot het inzicht dat er nog een duizendjarig Messiaans vrederijk moet komen, volgend op de grote verdrukking en de terugkomst van Jezus op de Olijfberg. Tevens gelooft hij dat Jezus elk moment kan komen om zijn Gemeente op te nemen.
1831 Bijeenkomsten van christenen, waaronder Darby, te Plymouth. Zij worden later de Plymouth Brethren genoemd en groeien uit tot een internationale evangelische beweging.
1836 George Müller opent in Bristol zijn eerste weeshuis.
1848 Splitsing bij de Plymouth Brethren tussen de zgn. “open” broeders (onder George Müller) en de “gesloten” broeders (onder John Darby).
1862-1877 Darby houdt verscheidene reeksen lezingen in de Verenigde staten. William E. Blackstone is een van de toehoorders, die onder de indruk komt van Gods plan met Joden en Israël in de eindtijd.
1865 De Brit Hudson Taylor richt de China Inland Mission op voor geloofszending in de binnenlanden van China.
1872-1875 De Amerikaan D.L. Moody verblijft in Engeland en komt daar in contact met de Plymouth Brethren.
1878 De Amerikaan William Eugene Blackstone schrijft zijn boek Jesus is Coming.
1879 De Amerikaan C.S. Scofield komt tot bekering. Hij zal later een bekende medewerker van het Moody Bible Institute in Chicago worden.
1885-1910 William H. Hechler Geestelijk verzorger op de Britse ambassade te Wenen in Oostenrijk.
1886 Het Moody Bible Institute wordt opgericht in Chicago (VS).
1887 Blackstone richt Life in Messiah op, dat ten doel heeft om te evangeliseren onder Joden en om antisemitisme tegen te gaan.
1891 Blackstone organiseert een petitie (Blackstone Memorial) bij de Amerikaanse president Harrison om zijn invloed aan te wenden voor een staat Israël in Palestina. Er wordt niets mee gedaan.
1896 De Joodse Oostenrijker Theodor Herzl publiceert zijn boek Der Judenstaat. W.H. Hechler ontmoet Herzl en begint voor een Joodse staat te pleiten bij de Britse ambassadeur Monson en brengt Herzl in contact met de Duitse groothertog Frederik I van Baden. Hechler bereikt zo meer en meer politieke interesse in Engeland en Duitsland voor een Joodse staat in Palestina.
1897 Eerste Zionistische Congres in Bazel.
1909 De Scofield Reference Bible wordt uitgegeven.
1912-1921 A.C. Gaebelein schrijft The Annotated Bible, een reeks boeken, met Schriftuitleg over vrijwel heel de Bijbel.
1914-1918 Eerste Wereldoorlog tussen Duitsland, Oostenrijk-Hongarije en het Ottomaanse Rijk (Turkije) enerzijds en de Geallieerden anderzijds.
1915 Door Turkije worden meer dan een miljoen Armeniërs vermoord.
1916 Blackstone organiseert een petitie (Blackstone Memorial) bij de Amerikaanse president Wilson om zijn invloed aan te wenden voor een staat Israël in Palestina. Wilson spreekt daarover met de Britse minister van Buitenlandse Zaken Balfour.
1917 De tweede editie van de Scofield Reference Bible wordt uitgegeven, nu met jaartallen en de chronologie van Ussher.
De Britse minister van Buitenlandse Zaken Balfour geeft een verklaring uit, waarin hij de Joden een nationaal tehuis belooft in Palestina.
1919 De Nederlander Johannes de Heer richt het Maranatha-blad Het Zoeklicht op. De Volkenbond wordt opgericht.
1920 Conferentie van San Remo: een vergadering van de Geallieerden van de Eerste Wereldoorlog over de onderlinge verdeling van gebieden in het Midden-Oosten, die voordien onder Ottomaans bestuur bestonden, in mandaatgebieden. Frankrijk kreeg Syrië (waaronder het huidige Libanon), GB kreeg Irak en Palestina (waaronder het huidige Jordanië).
Amin al-Hoesseini verantwoordelijk voor Arabische pogrom in Jeruzalem.
1921 GB beperkt het Joods tehuis tot West-Palestina en noemt dat Palestina. Oost-Palestina wordt sindsdien Transjordanië genoemd.
Amin al-Hoesseini wordt moefti van Jeruzalem.
1922 In het Turkse Izmir (voorheen Smyrna) worden duizenden Grieken en Armeniërs vermoord door Turkse troepen (zie Prof. M. H. Dobkin en Wikipedia).
1922-1923 De Volkenbond stemt in met de Britse verdeling en beperkt het mandaadgebied voor de Joden tot (West-)Palestina (kaart).
1924 Het Dallas Theological Seminary wordt opgericht in Dallas (Texas, VS).
1929 Arabische pogroms op Joden bij de klaagmuur, Jeruzalem en Hebron: meer dan 100 Joden vermoord en honderden gewond.
1937 De commissie Peel stelt voor om Palestina te verdelen in een kleine Joodse staat van 2000 vierkante mijl en voor de rest een Arabische staat. Het zionistisch congres te Zürich aanvaart deze deling, maar de Arabieren wijzen het af.
De Filippijnen beginnen Joodse vluchtelinge toe te laten.
1939-1945 Tweede Wereldoorlog. 7 miljoen mensen worden door de Nazi’s vermoord, waaronder 6 miljoen Joden (holocaust).
1941 Amin al-Hoesseini, leider van de Palestijnse Arabieren, vestigt zich in Duitsland als bondgenoot van Hitler. Hij richt de Bosnische Waffen-SS op en is medeverantwoordelijk voor de holocaust.
1946 Tijdens een pogrom in het Poolse Kielse worden 42 Joden vermoord.
1947 De VN (resolutie 181) besluiten met ruim 2/3 meerderheid dat Palestina verdeeld moet worden verdeeld in een Joodse en een Arabische staat, met Jeruzalem en Bethlehem onder VN-bewind (kaart). De Joden gaan akkoord, maar de Arabieren niet. Er breekt een Arabische opstand uit, waarbij aanvankelijk de Arabieren de overhand hebben.
1948 GB trekt zich terug uit Palestina. De Joodse staat in Palestina roept onder de naam Israël de onafhankelijkheid uit en wordt meteen door 5 Arabische landen aangevallen. Meer dan een half miljoen Arabieren slaan op de vlucht uit Israël. Veel Arabische landen zijn zo boos, dat ze in enkele jaren meer dan een half miljoen joden weg jagen, die vluchten voornamelijk naar Israël. De VN (resolutie 194) eisen recht op terugkeer van alle Palestijnse vluchtelingen. Om de Joodse vluchtelingen maakt de VN zich niet druk.
1949 Wapenstilstand Israël met omliggende landen (kaart).
1953 In Jeruzalem wordt het museum Yad Vashem opgericht, de officiële staatsinstelling van Israël voor het herdenken van de Joodse slachtoffers van de Holocaust en de redders van Joden.
1956 In Israël wordt een stuk bos van het Jewish National Forest genoemd the Blackstone Grove naar William Blackstone, vanwege zijn bijzondere verdienste voor het ontstaan van de staat Israël.
1957 Het Israëlische Wingate Institute for Physical Education and Sport wordt opgericht en vernoemd naar Charles Orde Wingate.
1964 Oprichting Palestijnse bevrijdingsorganisatie PLO.
1967 6 daagse oorlog tussen Israël enerzijds en de V.A.R (Egypte-Syrië) en Jordanië anderzijds. Israël verovert in een verdedigingsoorlog de Gazastrook en het Sinaï-schiereiland op Egypte en de Westoever op Jordanië (kaart). VN resolutie 242 aangenomen.
1970 De Amerikanen Hal Lindsey en Carole C. Carlson schrijven hun boek The Late, Great Planet Earth (in het Nederlands in 1972 vertaald in De planeet die aarde heette). Hierin wordt op eenvoudige wijze voor het grote publiek uiteengezet dat het herstel van de staat Israël in ongelovige toestand is voorspeld in de Bijbel en andere aspecten van het premillennialisme en het pre-tribulationisme.
1972 In Yad Vashem wordt een gedenksteen geplaatst ter nagedachtenis aan alle inwoners van Le Chambon Sur Lignon, vanwege hun gezamenlijke verberging en redding van 5000 Joden in WO II.
1977 De Messiaanse Jood (= Joodse christen) Arnold Fruchtenbaum is tot het inzicht gekomen dat alleen de bedelingenleer met het premillennialisme past bij Joods-christelijke Bijbelse theologie. Hij richt de Ariel Ministries op, een organisatie voor intensief Bijbelonderwijs vanuit een Messiaans Joods perspectief. Nevenvestigingen komen er in Australië, Canada, Duitsland, Hongarije, India, Israël en Nieuw Zeeland.
1979 De Amerikaanse hoogleraar ethiek en filosofie, de Jood Philip P. Hallie publiceert zijn boek Lest Innocent Blood Be Shed (in 1981 in het Nederlands vertaald: opdat geen onschuldig bloed vergoten wordt). Hierin beschrijft hij hoe en waarom alle christelijke inwoners van het Franse dorp Le Chambon sur Lignon gezamenlijk 5000 Joden beschermden en verborgen in hun huizen tijdens WO II.
Vredesverdrag Egypte met Israël in ruil voor teruggave van het Sinaï-schiereiland in 1982.
1993 Geheime Oslo-akkoorden Israël-PLO: Israël erkent de PLO als gesprekspartner, de PLO krijgt beperkte autonomie in ruil voor vrede en erkenning van de staat Israël, d.w.z wijziging van het handvest in voor 7 mei 1996 (het handvest is nooit officieel schriftelijk gewijzigd, formeel heeft de PLO dus het bestaansrecht van Israël nog steeds niet erkend). Over zaken als Jeruzalem zal later worden onderhandeld.
1994 Beperkt Palestijns zelfbestuur in Gaza en Jericho. Vredesakkoord tussen Israël en Jordanië.
1995 De Amerikanen Tim LaHay en Jerry Jenkins starten met hun 16-delige bestseller Left Behind (in het Nederlands vanaf 1998 vertaald in de 13-delige serie De laatste bazuin) over wat er op aarde zou kunnen gebeuren na de opname van de Gemeente.
1998 Het Wye-akkoord: gefaseerd gebiedsoverdracht in ruil (nogmaals) voor wijziging van het handvest van de PLO en zero tolerance for terror and violence.
2005 Israël trekt zich volledig terug uit de Gazastrook.
2006 Machtsgreep Hamas in Gaza. De Amerikaanse Joodse advocaat David Brog schrijft het boek Standing with Israel, waarin hij uiteenzet waarom sommige christenen het bestaan van de staat Israël steunen.
2007 De Britse theoloog Paul Wilkinson promoveert op zijn proefschrift For Zion's Sake: Christian Zionism and the Role of John Nelson Darby. Hierin zet hij uiteen, hoe de eindtijdleer van Darby heeft meegewerkt aan een andere houding naar Joden en ook aan de oprichting van de staat Israël. (In 2013 verschijnt een vernieuwde versie onder de titel Understanding Christian Zionism - Israel's Place in the Purposes of God - Charting Dispensationalism & the Role of John Nelson Darby)
2011 De Joodse JASHP plaatst op het anonieme graf van W.H. Hechler (1845-1931) een grote opgerichte grafsteen als eerbetoon, met de woorden: “Als de HEER Sion zal bouwen, zal Hij verschijnen in zijn glorie Psalm 102:16 … Een liefhebber van God, zijn Woord en zijn oude Volk. Onvermoeibare tegenstander van antisemitisme. Vriend en raadgever van Theodor Herzl. Heeft God zijn volk verstoten? Volstrekt niet! Romeinen 11:1”.
2013 Het Franse Hof van Beroep van Versailles oordeelt dat de nederzettingen op de Westoever en de bezetting van de Westbank door Israël legaal zijn volgens het internationaal recht. Dit betreft een rechtszaak aangespannen door de PLO en de Associatie voor Frans Palestijnse Solidariteit (AFPS) tegen de Franse bedrijven Alstom en Veolia wegens betrokkenheid bij de bouw van een tramlijn in Jeruzalem.
2015 De Amerikaanse historicus en theoloog William C. Watson schrijft zijn boek Dispensationalism Before Darby. Hierin toont hij aan dat de bedelingenleer en de gedachte dat de opname van de gemeente vóór de grote verdrukking plaats zal vinden, geen nieuwe uitvindingen van Darby zijn, maar reeds eeuwen voor hem al bekend waren. Hij hoopt dat hiermee voortaan discussies over de eindtijdleer zich zullen beperken tot wat de Schrift leert, zonder op de man te spelen.
2016 31 landen die lid zijn van de International Holocaust Remembrance Alliance (IHRA) keuren de werkdefinitie van antisemitisme van de IHRA goed.
2017 De Verenigde Staten roepen de Raad voor de Mensenrechten van de VN (UNHRC) in Genève op om te stoppen met hun obsessie tegenover Israël (video).
Taylor Force Act: het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden aanvaardt het wetsvoorstel om te stoppen met het financieren van de Palestijnse Autoriteit, zolang de Palestijnen financiële steun geven aan families van terroristen. De Amerikaanse president Donald Trump erkent Jeruzalem als de hoofdstad van Israël en zegt toe daadwerkelijk de Amerikaanse ambassade naar Jeruzalem te verplaatsen.
Tijdens een Chanoeka receptie spreekt Trump lovende woorden over Israël.
2018 De Verenigde Staten en Guatemala verplaatsen hun ambassade naar Jeruzalem.
De Verenigde Staten stappen uit de VN-Mensenrechtenraad.
De Tweede Kamer heeft een motie aangenomen die de regering oproept het gebruik van de IHRA-werkdefinitie van antisemitisme te stimuleren.
Nikki Haley veroordeelt de pro-Hamas VN-resolutie over Gaza
Amerika stopt de financiering van de UNRWA en Palestijnse ziekenhuizen in Oost-Jeruzalem.
2019 De Amerikaanse president Donald Trump heeft de Golanhoogte officieel erkend als Israëlisch grondgebied.
De Bondsdag, het Duitse parlement, heeft voor een motie gestemd die de BDS-beweging als antisemitisch bestempelt. De motie heeft tot gevolg dat de beweging geen subsidie meer krijgt. Maar een Duitse rechter negeert dit.
2020 De Verenigde Staten presenteren een vredesplan om het Israëlisch-Palestijns conflict te beëindigen (kaart en samenvatting). Volgens president Trump is het de "deal van de eeuw". De Palestijnen, Iran en Turkije wijzen het af. Egypte was aanvankelijk positief, maar later wees de Arabische liga unaniem het plan af als oneerlijk.
Israël wil op de Algemene Vergadering van de VN vragen om 800.000 Joodse vluchtelingen uit Arabische landen te erkennen.
De Verenigde Arabische Emiraten, Kosovo, Bahrein, Soedan, Marokko en Boethan besluiten hun betrekkingen met Israël te normaliseren.
Kosovo en Servië zeggen toe hun ambassades in Jeruzalem te vestigen.
2021 De joodse Oostenrijker Eric Schwam laat het Franse dorpje Le Chambon-sur-Lignon miljoenen na uit dank voor de bescherming van zijn familie tijdens WO II.
EU publiceert handboek om antisemitisme te herkennen. Inclusief de (IHRA) International Holocaust Remembrance Alliance.
Kosovaarse ambassade in Jeruzalem geopend.
Israëlische ambassade in de VAE ingewijd.
2022 VN neemt de Israëlische resolutie over Holocaust-ontkenning aan.
Voormalig Amerikaans vicepresident Mike Pence wil Israël zegenen zodat de VS op hun beurt gezegend kunnen worden.
2023 Mosab Hassan Yousef, de zoon van één van de oprichters van Hamas, steunt Israël in de Simchat Thora-oorlog met Hamas.
Bekende Israëlische journalist roept Israël op de banden met christenen te versterken.
Atheïst Brendan O'Neill schrijft in Spiked: Why won’t the Jews just let themselves be killed? Immers, wat ze ook doen in Gaza, het is voor de wereld een zogenaamde oorlogsmisdaad.
Een waakhondgroep van UN Watch brengt een nieuw rapport uit dat onthult hoe UNRWA-leraren in Gaza, grotendeels gefinancierd door de VS en de EU, Palestijnse kinderen indoctrineren en terrorisme en antisemitisme bevorderen.
De Duitser Jürgen Habermas schrijft met enkele anderen Principes van solidariteit. Een verklaring over de oorlog tussen Hamas en Israël.
Joel Rosenberg verwerpt beweringen over oorlogsmisdaden tegen Israël.
Ex-moslim br. Rachid geeft zijn getuigenis en verklaart, waarom hij nu afziet van alle leugens die hem over Israël zijn verteld.
2024 Hillel Neuer van UN Watch getuigt voor het Amerikaanse Congres over de UNRWA
Douglas Murray’s Raw Opinion on the Israel-Gaza Conflict

Voor meer informatie over de geschiedenis van het huidige Israël, klik hier.

Klik op
Laodicea om verder te gaan.

^ Top

Terug naar Homepagina